Επιτάφιοι προς τιμήν των πεσόντων εις τας αρχαίας Αθήνας

Χρονολόγιο: Εβίνα Π. Τσαγκαράκου

Οι επιτάφιοι προς τιμήν των πεσόντων για την πατρίδα υπήρξαν η συνέχεια μιας αρχαίας παράδοσης απόδοσης τιμών στους νεκρούς ήρωες όχι μόνο έργῳ αλλά και λόγῳ, και αναπτύχθηκαν στην αρχαία Αθήνα τόσο, ώστε να αποτελούν ιδιαίτερο λογοτεχνικό είδος.

Σε μια διαφορετική, από τις συνήθεις φιλολογικές, ανάλυση των αθηναϊκών επιταφίων, ο Ι. Συκουτρής αποκαλύπτει το πραγματικό, το βαθύτερο νόημά τους: τη φυσική και υπερβατική συγχρόνως σύνδεση του αίματος με τη γη, που επιτυγχάνεται με τη θυσία του πολεμιστή, όπου κι αν αυτός πεθάνει. Μια θυσία που για τον Έλληνα ήταν δικαίωμα και ολοκλήρωνε την «ευδαιμονία του αγαθού ανδρός». Η αγάπη και η ευγνωμοσύνη για τη γη του ήταν αυτή που οδηγούσε τον πολεμιστή στην υπεράσπισή της και που δικαιολογούσε ηθικά τον πόλεμο. Ο υπέρ πατρίδος θάνατος τον συνέδεε με τους ένδοξους προγόνους του, στην αδιάσπαστη συνέχεια της φυλής, στη «μακρά αλυσίδα των πράξεων ανδρείας και εθελοθυσίας». Γιατί, λέγει ο Συκουτρής, η γη της πατρίδας του ήταν ιερή και αγαπημένη, στοργική Μητέρα και τροφός, και όχι ξένη ή μητριά, όπως είναι για τον σύγχρονο, τον επηρεασμένο από την εβραϊκή νοοτροπία, άνθρωπο. Σ' αυτή τη γη ήθελε ο ήρωας να ταφεί, την «προσιτή αμέσως και εις τας αισθήσεις και εις τα αισθήματα», τη γη-φορέα της αιώνιας εναλλαγής ζωής και θανάτου. Γι' αυτή τη γη ο ήρωας δίνει ό,τι ακριβότερο έχει: το Αίμα του. Γιατί μόνο μ' αυτόν τον τρόπο, το πνεύμα της αυτοθυσίας μπορεί να μεταδοθεί στις επόμενες γενιές και να παραμείνει αιώνιο: μόνο «μέσα από το αίμα, το καθαρό από κάθε ξένο στοιχείο αίμα της φυλής».